Enver Paşa O Sözü Söyledi Mi?

Enver Paşa hakkında bir iddia ile karşılaştık, araştırdık.

Yakın tarihimizin en çok konuşulan isimlerinden, üzerinde herkesin farklı kelâm ettiği adamlardan yeri müstesna olan birisi: İsmail Enver Paşa. Kimileri için bir kahraman-ı hürriyet, kimileri içinse tarihimizin yüz karası. Genellikle, ilk düşüncede olanlar Paşa’nın fikriyatından ötürü böyle düşünürken; ikinci görüşü müdafaa edenler daimî surette iki büyük argümana temas eder: Almancılık ve Sarıkamış Harekatı.

Biz burada Paşa’nın uzun ve macera dolu kariyerine girmektense sadece bir mevzu üzerinde duracak, onun doğruluğunu tahkik etmeye çalışacağız. O mevzu ise, hayli çarpıcı bir iddiadan doğuyor: “Enver Paşa, katıldığı bir balo esnasında kendisine felâketle neticelenen Sarıkamış Harekatı’ndan bahseden bir zata ‘Öleceklerini zaten biliyordum.’ diyerek lâkaytça cevap verdi.”

Evet, gerçekten sert bir iddia olduğu hususunda mutabıkız, değil mi?

Şimdi işin doğruluğunu tahkik etme zamanı…

Hakikat odur ki; Çanakkale Muharebeleri sebebiyle aşinalığımız olan Liman Paşa hepimizin malûmu olan bazı şartlardan ötürü bunun bir maceradan ötesi olamayacağını belirttikten sonra Enver Paşa’yı harekâttan yıldırmaya çalışmıştır. Hiç olmasa, en azından plânı değiştirmesini istemiştir. Fakat Enver Paşa’nın plânına ve ordusuna güveni tamdır. Bu yüzden Liman Paşa’ya katılmadığını beyan etti, sonrası da, felâket…

Hemen şunu da ilâve edelim ki, Liman von Sanders’in fikrini bildirdikten sonra İsmail Enver Paşa’nın “Şimdi bunları hiç düşünmeyelim, hiç umursamayalım.” dediği muvacehesindeki iddia da kuvvetli değildir.1*

Yerli ve yabancı kaynaklara müracaat ederek yaptığımız bu araştırmada Paşa’nın ne böyle bir sözüne rastladık, ne de lisan-ı kâlde buna tekabül edecek bir fiilde bulunduğunu gördük. Fakat eğer siz değerli okuyucularımız emin kaynaklardan birinde böyle bir söz gördüyseniz, bunu “yorumlar” kısmında belirtmenizden gerçekten memnun oluruz.

1* iddia için: Tevfik Yener, Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı İmparatorluğu, İnkılâp Kitabevi.